حرکت بی وقفه شن های روان در یزد/ دفن سه روستا طی 100 سال زیر شن

به گزارش خبرنگار مهر، بیابان ها و کویرهایی که یزد را محاصره کرده اند، همواره یکی از کانون های شن های روان بوده اند و این امر سبب شده تا این استان سالانه شاهد بروز ده ها طوفان شن با شدت بالا و بادهای شدید همراه با گرد و غبار و شدید باشد.

آسمان گرچه این سالها نعمت باران را از کویر سلب کرده اما کویر در کمال دست و دلبازی سالانه ده ها باران شن بر سر مردم این دیار می باراند.

مردم یزد بر این باورند که یزد بر خلاف سایر نقاط کشور دارای سه فصل است که این سه فصل تابستان و خاکستان و زمستان هستند و خاکستان در واقع جایگزین بهار و پاییز یزدیهاست زیرا در این دو فصل موج شدیدی از طوفان های شن به راه می افتد و چهره شهر و خانه ها را غبار آلود می کند.

نه تنها یزد بلکه استانهای خراسان جنوبی، کرمان و سیستان و بلوچستان نیز از این رهاورد کویر بی بهره نیستند و حرکت بی وقفه شن های روان آنها را نیز بی نصیب نگذاشته است.

توسعه بیابان ها و عدم اجرای موفق پروژه های بیابان زدایی به دلایل مختلف و متعدد، سبب شده تا شن های روان، همچنان سرگردان و پرسه زنان به این سو و آن سو بروند و هر سال بر شدت آنها افزوده شود.

رد پای خشکسالی در شدت طوفان های شن

یکی از علل مهم بیابانزایی و حرکت بلا وقفه شن های روان، بروز خشکسالی های پی در پی و تغییر شاخص های اقلیمی است که طی دو دهه اخیر این تغییرات شدت گرفته و بر شدت طوفانهای شن افزوده است.

این امر سبب شده تا هر سال تا بالای صد روز گردبادهای مهیب فصلی در مناطق بیابانی و شنزارهای کویری به هر سو حرکت کنند و در هر حرکت چند تن شن را از محلی به محل دیگر منتقل کرده و با ورود به شهر، بارانی از شن بر سر مردم کویرنشین بباراند.

گرچه سازمان جنگلها و مراتع تلاش کرده به منظور پیشگیری از پیشرفت مناطق بیابانی، پروژه ملی مقابله با بیابانزایی و تثبیت شن های روان را در مناطق بحرانی اجرایی کند اما به نظر می رسد کمبود بودجه و خشکسالی سبب شده این طرح با موفقیت چندانی مواجه نباشد.

غرس نهالهای مناسب مناطق بیابانی و ایجاد گسترده تاغزارها سبب می شود که دیگر گردبادهای فصلی که ساله گاه تا صد روز در مناطق بیابانی و شنزارهای کویری جریان دارد، در برخورد با پوشش تاغزارها منکوب شود زیرا به علت کاشت نهال و بوته، خاک سطوح بیابانی سفت می شود و به هیچ وجه سازگاری با پیچش و خیزش گردبادهای فصلی ندارد.

تاغزارها تنها مانع طوفان های شن/ تاغزارها گردبادهای فصلی را به زانو در می آورند

این تاغزارها در مقابل طوفان ها و بادهای شدید همچون سپری محکم تلاش می کند تا گردبادهای فصلی را به زانو درآورد در نتیجه به نظر می رسد ایجاد تاغزارها تنها را جلوگیری از بارش باران شن بر سر شهرهای کویری باشد.

یزد از جمله شهرهای کویری است که به طور دائم توسط طوفان های شن تهدید می شود و مناطقی مانند شهر یزد و تونل باد میبد به خاطر از دست دادن پوشش گیاهی بیش از سایر نقاط درگیر طوفان شن هستند.

کاهش دید در روزهای طوفانی و بروز تصادفات جاده ای در محورهای مواصلاتی کمترین آسیبی است که طوفان های شن به ساکنان این شهرها وارد کرده اما این آسیب گاهی به یک فاجعه تبدیل شده به عنوان نمونه در سال 79 به دلیل بروز طوفان شن و کاهش ناگهانی دید در جاده ها، بیش از 40 دستگاه خودروی سبک و سنگین در محور ترانزیتی بندرعباس - تهران در محدوده ای موسوم به کانال باد میبد به یکدیگر برخورد کردند.

لغو پروازها، آسیب وارد شدن به تاسیسات و .. از جمله آسیبهای دیگری است که سوغات طوفان های شن در فصل خاکستان یزد است و البته گلخانه ها بیش از سایر بخش ها در معرض تهدید و خسارت هستند به نحوی که در شش ماه نخست سال جاری 6.5 میلیارد تومان تنها از ناحیه شنهای روان به گلخانه های یزد و صدوق خسارت وارد شده است.

طی 100 سال گذشته سه روستا به طور کامل زیر ماسه مدفون شدند

شدت بارش شن های روان در برخی موارد به شکلی بوده که سبب مدفون شدن خانه ها زیر شن شده به نحوی که طی 100 سال گذشته سه روستا به طور کامل در حوالی شهر یزد در زیر ماسه های روان مدفون شده اند.

در سال 79 وزش طوفان شهر یزد را در تاریکی مطلق فرو برد و موجب رعب و وحشت مردم به ویژه کودکان و سالمندان شد.

گذشته از آسیب هایی که ورود شن با طوفان های مهیب به شهر و تاسیسات آن وارد می کند، بسیاری از بیماریها نیز حاصل طوفان ها برای مردم مناطق کویری است.

ذرات گرد و غبار یکی از عوامل تشدید کننده بیماریهای تنفسی است و منجر به شیوع انواع بیماریهای ریوی نظیر آسم، بروشیت های مزمن و فیبروز دهنده های ریه می شود ضمن اینکه این ذرات تاکنون صدمات جدی به چشمان تعداد زیادی از شهروندان یزدی وارد کرده است.

مدیرکل منابع طبیعی استان یزد در مورد علل بروز طوفان های شن در مناطقی همچون یزد به خبرنگار مهر گفت: کانون های حساس به فرسایش بادی مرکز اصلی برداشت خاک، منشأ وقوع طوفان های شن در استان یزد محسوب می شود.

دشتهای برهنه و اراضی فاقد پوشش گیاهی اصلی ترین عامل تشدید طوفان های شن است و بیابان زدایی در یزد می تواند نقش محوری در کاهش اثرات این طوفان ها داشته باشد

مدیرکل منابع طبیعی استان یزد

محمدرضا عالم افزود: توسعه کانون های بحرانی باعث شده تا هر بار با وقوع طوفان مقادیر زیادی ذرات خاک از این کانونها بلند شده و بر سر شهرها و نقاط سکونتگاهی استان ببارد.

وی افزود: دشتهای برهنه و اراضی فاقد پوشش گیاهی ونیز استعداد منطقه برای برداشت ذرات خاک و شن با جریان صعودی هوا، شدت طوفان ها را افزایش داده است.

وی بیابان زدایی در یزد که اکنون بیش از 6 میلیون هکتار اراضی بیابانی و کویری دارد، نقش محوری در کاهش اثرات طوفان های شن دارد.

اما به طور قطع طوفان های شن در بردارنده خسارات بسیاری در بخشهای مختلف استان یزد را به دنبال داشته است که این خسارات بیش از همه متوجه گلخانه ها به ویژه در شهرستان صدوق بوده است.

طوفان شن امسال 6.5 میلیارد تومان خسارت در یزد بر جای گذاشت

مدیرکل مدیریت بحران استان یزد نیز در این زمینه در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: در شش ماه نخست سال جاری 12 طوفان شن در استان یزد به وقوع پیوست که طوفان ها بیش از 6.5 میلیارد تومان خسارت به مردم به ویژه گلخانه داران وارد کرد.

غلامرضا برزگری افزود: برخی پدیده های طبیعی نظیر خشکسالی با اختصاص بودجه هایی از سوی دولت تا حدی قابل جبران است اما دولت برای جبران خسارات ناشی از طوفان هزینه ای پرداخت نمی کند.

دولت برای جبران خسارات ناشی از طوفان شن مبلغی پرداخت نمی کند و بیمه تنها راه جبران بخشی از خسارتهای ناشی از طوفان شن است

مدیرکل مدیریت بحران استان یزد

وی تنها راه جبران خسارات ناشی از طوفان را بیمه عنوان کرد و بیان داشت: فرهنگ سازی برای بیمه کردن تاسیسات آسیب پذیر در برابر طوفان نظیر گلخانه ها، تنها راه جبران خسارت های ناشی از بروز طوفان شن است.

برزگری یادآور شد: علاوه بر طوفان، یزد امسال درگیر پدیده ریزگردها نیز شد اما فقط در روز هفتم خردادماه این پدیده به یزد رسید که سبب لغو پروازها شد.

وی نیز تنها عامل بروز طوفان های شن با این حجم و سرعت را بیابانی بودن منطقه عنوان کرد.

به هر ترتیب به نظر می رسد همانگونه پدیده ریزگردها در غرب کشور مورد توجه مسئولان قرار گرفته و رسانه ها نیز به طور گسترده به آن پرداختند،‌ پدیده شن های روان و طوفان های شن نیز باید در غرب کشور مورد توجه قرار گیرد و برای رفع و یا کاهش آسیبهای آن چاره اندیشی شود.

یزد با آغاز پاییز وارد فصل دیگری از خاکستان می شود و دور جدید طوفان های شن در راه است بنابراین انتظار می رود با چاره اندیشی در این زمینه و اختصاص بودجه های کافی به طرحهای بیابان زدایی، مشکل این پدیده نه تنها در استان یزد بلکه در سایر استانهای شرقی کشور نیز برطرف شود. 

----------------

گزارش: نیره شفیعی پور